21 Νοε 2009

Εζέιζα, Μπουένος Αιρες. Γυναίκες στη φωλιά του λιονταριού.


Η Εζέιζα, στο νοτιοδυτικό μητροπολιτικό Μπουένος Αιρες, μια πόλη με εκατό χιλιάδες, περίπου, κατοίκους είναι κυρίως γνωστή για το γειτονικό διεθνές αεροδρόμιο, που αποτελεί την κυριότερη, από αέρα, πύλη εισόδου στην Αργεντινή.

Λιγότεροι την ξέρουν ως την πόλη που φιλοξενεί μια από τις φυλακές υψίστης ασφαλείας, η μονάδα Τρία της οποίας θεωρείται κολαστήριο, στο οποίο στοιβάζονται πάνω από επτακόσιες κρατούμενες, σε απάνθρωπες συνθήκες και σε χώρους που κανονικά θα έπρεπε να βρίσκονται λιγότερες από τις μισές.

Σε σύγκριση με τη μονάδα Τρία, η Unidad 31 είναι καλοκαιρινό θέρετρο. Υπάρχουν πιο ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, σχολεία και εργαστήρια για απασχόληση και παιδική χαρά για τα παιδιά. Η μονάδα εγκαινιάστηκε το 1996 και σε αυτήν βρίσκονται φυλακισμένες διακόσιες πενήντα γυναίκες, κατά μέσο όρο, και περίπου ενενήντα με εκατό ανήλικα παιδιά, μέχρι τεσσάρων ετών, που αναγκαστικά βρίσκονται εκεί μαζί με τις μητέρες τους. Στην Αργεντινή, αυτό το καθεστώς ισχύει σε όλες τις γυναικείες φυλακές, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά, αρκετά από την ημέρα που γεννιούνται, να βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα των κελιών. Η Unidad 31, αποτελεί προορισμό επιβράβευσης για τις γυναίκες φυλακισμένες με καλή διαγωγή. Αλλά και φυλακή για όσες περιμένουν παιδί, με αποτέλεσμα αρκετές φυλακισμένες να επιζητούν να μείνουν έγκυες στις περιπτώσεις εκείνες που τους δίνεται η ευκαιρία, στην διάρκεια των επισκεπτηρίων ή των επαφών τους με τους άνδρες φυλακισμένους. Η φυλακή είναι γνωστή στην αργκό των φυλακών σαν Λεονέρα, δηλαδή φωλιά του λιονταριού.

Οι περισσότερες γυναίκες στην Unidad 31, πάνω από το 60%, είναι καταδικασμένες με βάση το νόμο για τη διακίνηση ναρκωτικών. Σχεδόν όλες έχουν συλληφθεί στο γειτονικό αεροδρόμιο, στην προσπάθεια τους να βγάλουν έξω από τη χώρα κυρίως κοκαΐνη, με προορισμό την Ευρώπη η τη Βόρεια Αμερική. Αρκετές είναι από άλλες λατινοαμερικάνικες χώρες και μερικές από την Ανατολική Ευρώπη. Τα λεγόμενα μουλάρια αναλαμβάνουν να μεταφέρουν την κοκαΐνη στο στομάχι ή σε απόκρυφα σημεία του σώματος και όχι λίγες φορές συλλαμβάνονται, με την υπόδειξη των ανθρώπων του κυκλώματος που τις μίσθωσε. Σε αυτές τις περιπτώσεις παίζουν, εν αγνοία τους, τους προπομπούς των κανονικών μουλαριών και η σύλληψή τους σκοπεύει στον αποπροσανατολισμό των αστυνομικών και τη διευκόλυνση της εξαγωγής της μεγάλης ποσότητας. Οι πιο πολλές είναι ανύπαντρες μητέρες, άνεργες και φτωχές, δηλαδή μια πολύ ευάλωτη ομάδα για τους μεγαλέμπορους ναρκωτικών. Κανονικά μουλάρια η μουλάρια παραπλάνησης, όταν συλληφθούν πηγαίνουν κατευθείαν στην φυλακή της Εζέιζα, στην οποία θα ξεκινήσουν μια καινούρια δύσκολη ζωή.

Στην Αργεντινή η οικονομική χρεοκοπία που οδήγησε στην εξέγερση του 2001 και η μετέπειτα σκληρή οικονομική κατάσταση για τη λαϊκή πλειοψηφία εκτίναξαν στα ύψη τους δείκτες εγκληματικότητας. Οι φυλακισμένοι τριπλασιάστηκαν αυτά τα δέκα χρόνια, με αποτέλεσμα η αναλογία με τον πληθυσμό να φτάσει στα ψηλότερα επίπεδα σε όλη την Λατινική Αμερική. Στις φυλακές που ήταν ανέτοιμες να υποδεχθούν τόσους ανθρώπους και στις οποίες τα κρατικά κονδύλια δίνονται με το σταγονόμετρο, οι συνθήκες έχουν αρχίσει να συγκρίνονται δίκαια με τα διαβόητα κολαστήρια της Βραζιλίας. Και το Νοέμβρη του 2007, η Αργεντινή απέκτησε το δικό της Καραντίρου, όταν σε μια εξέγερση σε φυλακή της επαρχίας Santiago del Estero, 1.150 χιλιόμετρα βόρεια της πρωτεύουσας, κάηκαν ζωντανοί 29 φυλακισμένοι. Σε μια ανεπίσημη κατάταξη μάλιστα, η φυλακή στη Μεντόζα θεωρείται πως είναι η ένατη πιο βάρβαρη φυλακή στον κόσμο, με χίλιους κρατούμενους σε κελιά για εξακόσιους.

* Στους χώρους της φυλακής στην Εζέιζα, ο Αργεντίνος σκηνοθέτης Πάμπλο Τραπέρο δημιούργησε την ταινία Λεονέρα (2008) με κομπάρσους τις ίδιες τις φυλακισμένες. Στην ταινία, που έχει κάνει διεθνή καριέρα, η Χούλια, μια νεαρή φοιτήτρια, κατηγορείται για το φόνο του φίλου της και βρίσκεται προφυλακισμένη. Εκεί θα γεννηθεί το παιδί της και θα αντιληφθεί ότι η απανθρωπιά του «ελεύθερου κόσμου» είναι μεγαλύτερη απ΄ αυτήν που επικρατεί εκεί. Η μητρότητα, η απομόνωση, η αγάπη και η ελπίδα σε συνθήκες εγκλεισμού είναι οι άξονες αυτής της ταινίας.

7 Νοε 2009

Έλλη Παππά. Εμείς φύγαμε. Εσείς να δούμε τώρα.



Με την Έλλη Παππά , οι ύστερες διαδρομές του διασπασμένου ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος που υπήρξαν ξεχωριστές και ασύμπτωτες, δεν επέτρεψαν συναντήσεις και γνωριμίες. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα, οι θέσεις που πήρε τις τελευταίες ειδικά δεκαετίες και οι απόψεις που διατύπωσε, στο πλούσιο συγγραφικό έργο της, μεγάλωσαν τις αποστάσεις, προξένησαν απορίες και δημιούργησαν ποικίλες αντιδράσεις. Ειδικά σε εκείνες τις περιπτώσεις που συντάχθηκε ανοιχτά με πολιτικές επιλογές μιας συγκεκριμένης πτέρυγας της καθεστωτικής Αριστεράς, υποστήριξε τις πολιτικές του Συνασπισμού στα τέλη της δεκαετίας του Ογδόντα και καλοδέχτηκε την Γκορμπατσοφική περεστρόικα, με τις ίδιες λαθεμένες προσμονές, όπως και παλιότερα, όταν συντάχθηκε με την λεγόμενη Χρουστσοφική ανανέωση. Ίσως ήταν ένας από τους λόγους που αγνοήθηκε - κακώς- το έργο της και ειδικά αυτό, της τελευταίας περιόδου που συμπεριλαμβάνει φιλοσοφικές και πολιτικές μελέτες, που αν μη τι άλλο, έθεταν ποικίλα σημαντικά θεωρητικά προβλήματα, άνοιγαν την συζήτηση και υποκινούσαν τον προβληματισμό.

Ακόμα όμως και σε εκείνες τις στιγμές που διατύπωνε τις πιο στενάχωρες απόψεις και κριτικές της για το παρελθόν του διεθνούς και ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, αλλά πολύ περισσότερο όταν μιλούσε μπροστά στην κάμερα αφηγούμενη την προσωπική πολυτάραχη πολιτική διαδρομή της, η αίσθηση που δημιουργούσε στον αναγνώστη η τον ακροατή ήταν σταθερή και αναλλοίωτη. Η Έλλη Παππά, μέχρι το τέλος παρέμεινε στην ίδια όχθη. Αυτή, που από την πολύ μικρή ηλικία της, διάλεξε να ακολουθήσει στην τρικυμιώδη ζωή της. Γιατί τι άλλο από επιμονή στην ανάγκη για την απελευθέρωση της κοινωνίας ήταν η παρέμβαση της, στα δύσκολα χρόνια στις αρχές δεκαετίας του Ενενήντα, με την μελέτη για την Παρισινή Κομμούνα; Ή ο – με νεανική ζωντάνια και αισιόδοξη προσέγγιση – επίλογος της στο Αποχαιρετισμό στον Εικοστό αιώνα, για το μέλλον των κολασμένων του πλανήτη και την προοπτική της απαλλαγής τους από τις αλυσίδες της κοινωνικής δυνάστευσης;

Η Έλλη Παππά, ταυτίστηκε, και όχι απλά από τύχη, με μια από τις κορυφαίες στιγμές αλλά και τις πιο τραγικές περιόδους του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. Αυτήν της σύλληψης , της δίκης και της εκτέλεσης του συντρόφου της Νίκου Μπελογιάννη μαζί με τους Μπάτση, Καλούμενο και Αργυριάδη. Της δικής της καταδίκης σε θάνατο, που δεν εκτελέστηκε γιατί ήταν μωρομάνα. Και της κατοπινής περιπέτειας στις φυλακές ως την πρωτοχρονιά του 1964. Ξαναπιάστηκε τον Απρίλη του 67 και αποφυλακίστηκε για λόγους υγείας ύστερα από ένα χρόνο και κάτι, λόγω σοβαρής ασθένειας. Από το Κίρκεντζε κοντά στην Σμύρνη το 1920 στον Πειραιά και στην Κοκκινιά και από εκεί στην ΟΚΝΕ, στο ΚΚΕ, στον παράνομο Ριζοσπάστη και μετά στον παράνομο μηχανισμό του ΚΚΕ στην Αθήνα στις δύσκολες μετεμφυλιακές ημέρες ως την σύλληψη της τον Δεκέμβρη του 50, η Έλλη Παππά υπήρξε μέλος της μεγάλης γενιάς της Αντίστασης και της εφόδου του κομμουνιστικού κινήματος. Ανήσυχο πνεύμα, αγωνίστρια που δεν λύγισε στην απομόνωση και μπροστά στον κίνδυνο της εκτέλεσης , διανοούμενη , και παρά τις πιέσεις για διάφορων ειδών προσαρμογές , ανυπότακτη και ελεύθερη στην σκέψη. Προϊόν μιας ιδιαίτερης εποχής αλλά και της ισχυρής απήχησης των ιδεών και της πάλης των κομμουνιστών και του ΚΚΕ σε αυτήν την γενιά. Σε μια περίοδο που το κομμουνιστικό κίνημα έπλαθε αληθινούς αγωνιστές , ενέπνεε την ολοκληρωτική στράτευση και αυτοθυσία και συντάραζε συθέμελα τα θεμέλια και της νέο-ελληνικής κοινωνίας. Όλα αυτά – και παρά τις κατοπινές αποστάσεις που πήρε η Ελλη Παππά- σε πλήρη αντίθεση με όσα συνέβησαν μετά με τους λεγόμενους ανανεωτές και ευπροσάρμοστους.

Ο «Αθέατος Κόσμος» κάνοντας μια θεματική παρέκβαση, θέλησε με αυτό το σημείωμα να αποχαιρετήσει την Ελλη Παππά, που έφυγε για πάντα στις 27 του περασμένου Οκτώβρη. Όχι μόνο σαν ένα σύμβολο μιας παλιότερης ηρωικής εποχής αλλά και σαν έναν άνθρωπο με ανήσυχο πνεύμα ως το τέλος , ακόμη και αν οι ανησυχίες αρκετές φορές οδηγούσαν σε συμπεράσματα που μας έβρισκαν ολοκληρωτικά αντίθετους.

* Η Έλλη Παππά τάφηκε , μαζί με την οστεοθήκη του Νίκου Μπελογιάννη, σύμφωνα με επιθυμία της, με πολιτική τελετή, στο Γ’ Νεκροταφείο της Νίκαιας το Σάββατο 31 του Οκτώβρη. Ο τίτλος του κειμένου είναι η τελευταία φράση του προλόγου « Η ώρα του αποχαιρετισμού» από το βιβλίο « Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το 2005.